برخی مسئولین با سیاست های غلط فضای تنفس را از مردم گرفته اند!

مینو کمالی/

گفتگوی تفصیلی صدای مردم با مقداد همتی؛ مشاور وزیر راه و شهرسازی دولت دهم:

جرم، جرم است؛ متناسب با جغرافیا و شأن مجرم و ظاهر او، جرم ماهیت خود را از دست نمیدهد، همچنان جرم است. یکی از مهم ترین و آسیب زا ترین جرم هایی که امروز در روز روشن توسط برخی نهادهای مسئول با وقاحت تمام، در حال انجام است، پدیده مهم تخریب باغات می باشد.

پدیده ای که اگر به دادش نرسیم و با عزمی جدی و همگانی برای حل آن همت نکنیم، می رود تا در روزهای آتی به جای هوای پاک، سرب کثیف استشمام کرده و شاهد عینی به خطر افتادن جان فرزندان و عزیزانمان، به دلیل منفعت پرستی عده ای و اهمال کاری خودمان باشیم. در این راستا و برای بررسی جوانب این خطر بزرگ که امروزه دامنگیر اکثر کلانشهرهای کشور شده است، سراغ یکی از متخصین و از مبرزترین افراد این حوزه رفتیم. کسی که مطالب و مناظرات دقیق و کاشناسی اش و روحیه صریح و شجاعانه اش زبانزد خاص و عام می باشد. این بار صدای مردم افتخار گفتگو با مقداد همتی دانشجوی دکترای مهندسی عمران و برنامه ریزی حمل و نقل، دبیر سامانه املاک و مستغلات کشور و مشاور وزیر راه و شهرسازی دولت دهم را دارد.  مشروح مصاحبه را در ادامه خواهید خواند؛

صدای مردم : به نظر شما علت اصلی تخریب باغ ها چیست؟

همتی: ما چند نوع تخریب داریم : یک نوع تخریب در محدوده شهر و حریم شهرها است. نوع دوم، تخریب در خارج از محدوده شهر مثل جنگل ها است. دلیل تخریب باغ ها دو سویه است؛ یک سو بحث افرادی است که مایلند سرمایه شان چند ده برابر شود، به همین دلیل زمین هایی که کاربری باغ و فضای سبز دارند را تغییر کاربری داده و می فروشند. یعنی به طور مثال در نقطه مناسب شهر باغی دارند که هر متر آن 500 هزار تومان است؛ اگر این زمین را تغییر کاربری تجاری دهند، سرمایه شان چند ده برابر می شود و هر متر آن 20 تا 50 میلیون تومان بفروش میرسد! حال، فرض کنید یک ساختمان چند طبقه نیز در این زمین ساخته شود، باز سودشان چند برابر میشود. بنابراین در صورتی که زمین باغ باشد، ارزش مادی چندانی ندارد. ولی وقتی با زد و بندها و مصوباتی که به طور غیر قانونی توسط بعضی شورای شهرها تصویب می شود - مثل مصوبه برج باغ- این باغ ها به طور رسمی تخریب شده و به برج باغ و ساختمان هایی که آن مکان را دارای ارزش افزوده چند ده برابری میکند تبدیل می شود. بنابراین علت اصلی تخریب باغ ها را باید سود جویی های برخی سوداگران، که به دنبال ارزش افزوده بالایی نسبت به سرمایه شان هستند دانست. اما سوی دیگر مسئله شهرداری ها هستند؛ که متاسفانه به دلیل اینکه درآمدزایی پایداری ندارند و نمی توانند شهر را با درآمد پایین اداره کنند، مجبور هستند که بعضی موارد نامشروع چون افزایش تراکم، افزایش سطح اشتغال و تغییر کاربری ها را دنبال کنند و از این طریق درآمد کسب کنند تا بتوانند به اداره شهر بپردازند. در واقع راحت ترین راه درآمد زایی را در بحث تغییر کاربری و افزایش تراکم می دانند.

صدای مردم : دولت و در کل حاکمیت چه نقشی را در این زمینه ایفا میکنند؟

همتی: در دولت ها ساختار، ساختار حاکمیتی و سیاستی می شود. یعنی دولتی که نمی تواند ورود مستقیم داشته باشد، در واقع باید سیاست گذاری کند و از طریق ادارات کل راه و شهرسازی بر عملکرد شهرداری ها نظارت کند که مجوزهای غیر قانونی صادر نکنند. در واقع بحث تخریب باغ ها در بخش حاکمیت را، می توانیم به نوعی ناشی از ضعف قانون، عدم اجرای قانون و نبود نظارت بر اجرای قانون بدانیم. یعنی دولت که وظیفه اش قانون گذاری و نظارت بر اجرای قانون توسط شهرداری ها است، باید از طریق ارائه لایحه یا مصوبات هیئت دولت در قانون گذاری نقش ایفا کند و بر عملکرد شهرداری ها در زمینه طرح تفصیلی و طرح جامع شهرها نظارت داشته باشد. که متاسفانه وزارت راه و شهرسازی به نمایندگی از دولت، تلاش لازم برای این کار را ندارد و شورای عالی معماری و شهرسازی هم قوانین محکم و کارآمد در این راستا ندارد. وزارت راه و شهرسازی از طریق شورای عالی شهرسازی می تواند اقدامات موثری در این زمینه داشته باشد از جمله این اقدامات، ایجاد بانک اطلاعات باغات درون محدوده شهری و حریم شهرها است. اداره راه و شهرسازی باید موظف شود باغ ها را با تعداد درختان، شناسایی و پلاک گذاری کند و ماهانه در تمام شهرها این را رصد کند که در صورت اقدام خاص، سریعا وارد عمل شده و مانع شود. سازمان حفظ محیط زیست هم تا به حال به داخل شهرها ورود خاصی نداشته، که اتفاقا از نقاط ضعف این سازمان هم محسوب می شود. تا به حال بیشتر پیگیر جنگل ها و مراتع و رودخانه ها بوده است. این سازمان همانطور که در کمیسیون ماده 5 هم حق رای دارد، باید وارد حوزه شهری شود؛ که متاسفانه تا به حال این اتفاق نیفتاده است! از طرفی ضعف قانون توسط مجلس را هم داریم یعنی مجازات های مناسبی برای مسؤلان شهرداری و افرادی که به صورت غیر قانونی به تخریب باغ ها می پردازند وجود ندارد. بنابراین هیچ گاه یک مسؤل شهرداری را به جرم مثلا تخریب باغ فرزانه شیراز یا باغ تجریش تهران دستگیر و مجازات نمی کنند. و این ناشی از ضعف قانون ما است. البته از طرف دیگر هم، مجازات لازم توسط دستگاه قضایی اعمال نمی شود، و یا سطح مجازات بسیار پایین است و برای همین قطع درختان هزینه چندانی برای فرد خاطی ندارد!

صدای مردم : کدام نهادها و دستگاه ها تاکنون در این جرم شریک بوده اند؟

همتی: در رأس کار وزارت راه و شهرسازی است. شورای عالی شهرسازی و معماری و ادارات کل راه و شهرسازی قانون را کامل نکرده و اجرا نمی کنند. طرح تفصیلی و طرح جامع کلان شهرها هنوز به طور کامل ابلاغ نشده است و به همین دلیل، شهرداری ها خودسرانه عمل می کنند. بعد از آن، کمیسیون های ماده 5 است؛ کمیسیون ماده 5 حتی طرح تفصیلی - مصوب شورای عالی شهرسازی که به مثابه یک قانون کامل و قانون گذاری محسوب می شود - را زیر پا میگذارد. متهم سوم، شهرداری ها هستند. که به جای رفتن به دنبال درآمد پایدار، به درآمدهای مقطعی می پردازند. مورد بعد هم قوه قضاییه و دادستان می باشند، که موظفند به عنوان مدعی العموم عمل کرده و در مسائل ورود کنند. به عنوان مثال چندی پیش تشکل های دانشجویی لیستی از باغ های تخریب شده توسط برخی نهادهای حاکمیتی را خدمت قوه قضاییه ارسال کردند تا به عنوان مدعی العموم وارد شود، اما پس از گذشت حدود یک سال متاسفانه اقدام چندانی صورت نگرفته است!

صدای مردم : با این اوصاف، گویا همه دستگاه ها با زمینه سازی شهرداری و شورای شهر در تخریب باغ ها سهیم اند! با وجود تاکید رهبر معظم انقلاب بر برخورد صریح و قاطعانه دادگستری و قوه قضاییه در این زمینه، چرا تا به حال شاهد برخورد جدی با این جرایم نبوده ایم؟

همتی: به نظر میرسد قوه قضائیه تخصص لازم را در مورد عملکرد کمیسیون های ماده 5 و شهرداری ها در این خصوص نداشته، به علاوه اینکه به نظر می رسد این موضوع علیرغم تأکید رهبر انقلاب متأسفانه در اولویت قوه قضائیه قرار ندارد.

صدای مردم : از چه طریق می شود با این فساد برخورد کرد؟

همتی: ما باید قانون را درست کنیم. کمیسیون ماده 5 باید منحل شود، یا حوزه ورود آن بسیار محدود شود و وظایف اش کاملا شفاف و مشخص باشد، که نتواند مجوز تغییر کاربری و یا افزایش تراکم بدهد. در حوزه شهرداری ها هم قانون شهرداری ضعف های زیادی دارد. از طرفی هم نظارت بر شهرداری ها بسیار ضعیف است، ما هیچ سیستم نظارت قوی بر شهرداری ها نداریم و برای همین قوه قضاییه خیلی نمی تواند ورود پیدا کند مگر اینکه شکایتی انجام شود. قوه قضاییه هم باید یک مجتمع ویژه محیط زیستی اعم از تخریب و جنگل ها و باغ های شهرها و به هم خوردن اکوسیستم های منطقه ای توسط آلاینده ها و... داشته باشد، که هم شکایت ها را در این زمینه رسیدگی کند و هم دادستان آن مجتمع بتواند به عنوان مدعی العموم اقدام کند.

صدای مردم: تاثیر جوی و اکوسیستمی این تخریب ها را تشریح بفرمایید.

همتی: معمولا درختهای باغ ها را یا قطع می کنند و یا رسیدگی نمی کنند تا خشک شود. یک درخت  100 تا 200 ساله، در اکوسیستم شهری و طراوت و فضای سبز شهر تاثیر به سزایی دارد. در صورتی که این درختان قطع یا خشک شوند، حتی اگر تغییر کاربری هم انجام نشود، یعنی به جای آن چمن یا بنفشه هم کاشته شود، مطمئناً تاثیری که یک درخت چند ده ساله دارد آن فضای سبز کوچک نخواهد داشت و این تاثیر بسیار سوئی بر فضای سبز شهری و آرامش مردم خواهد گذاشت. بنابراین، ابتدا باید فضای سبز و کاربری فضای سبز استاندارد را به طور دقیق تعریف کنیم؛ یعنی به درختی که بالای 10 سال عمر داشته باشد فضای سبز می گویند. باید سرانه فضای سبز و درختان به صورت عادلانه در شهر تقسیم شود؛ به این معنی که هر ناحیه باید فضای سبز استاندارد خاص خودش را داشته باشد. مثلاً در هر متر مربع 1 تا 2 درخت وجود داشته باشد. برخی مسؤلین می گویند: سرانه فضای سبز در تهران استاندارد است، اما آیا این تعداد به ازای هر نفر در تمام شهر عادلانه تقسیم شده؟! آیا این درختان مرکز شهر هستند یا در نواحی دور از مرکز شهر؟! متاسفانه مراکز شهرها به مکان های انبوهی از ساختمان ها تبدیل شده اند، که فضای تنفس را از مردم گرفته اند. تمام آمارهایی که در زمینه فضای سبز ارائه می شود صرفا فرافکنی است. دلیل اصلی آلودگی هوای کلان شهرها فقر فضای سبز است. تبدیل مونوکسید کربن به اکسیژن در درختان صورت می گیرد، وقتی فضای سبز نباشد ریزگردها زیاد می شود، حتی کمبود فضای سبز بر نزولات جوی و بارندگی هم تاثیر خواهد داشت، که الان یکی از دلایل بارندگی کم در کلان شهرها فقر فضای سبز است. بنابراین تاثیرات بسیار مخربی در شهرها و اکوسیستم های منطقه خواهد داشت.