خیلی از مسئولین و مدیران را امانت دار خوبی نمی بینم

مینا کمالی/ در هیاهوی رسانه هایی که هنر را برای هنر جلوه می دهند هنوز هم هستند کسانی که ، با تمام سختی های راه کوله بار مسؤلیت را بر زمین نگذاشته و با جهان بینی توحیدی هنر را برای تعالی انسان ها و در خدمت ارزش های انسانی به کار گرفته و در حوزهای مختلفی چون نویسندگی هنرآفرینی ها دارند . بیژن کیا از جمله هنرمندانی است که با قلم متعهد خود و با آثاری چون " پرواز ناتمام " ، " هفت و سیزده دقیقه " ، " مرد خاکستری " ، " مارش نظامی در بیمارستان " و . . از حادثه عظیم انقلاب اسلامی و وقایع ملی و بین المللی در تاریخ  معاصرمان روایت می کند . با این نویسنده شیرازی در یک گفتگوی صمیمی و گفتمانی  همراه می شویم.

صدای مردم : با سلام. با توجه به اینکه انقلاب اسلامی طرح نویی بود و از مقتضیات آن، بوجود آمدن ادبیات جدیدی متناسب با آن است، ادبیات ما بعد از انقلاب در فرهنگ سازی و انتقال ارزش ها به نسل های بعد چقدر موفق و تاثیر گذار بوده؟

کیا:مسلماَ تاثیرگذاربوده و بخشی از این تاثیرگذاری به دلیل گفتمان جدیدی است که انقلاب اسلامی ایجاد کرد. از سال 1945 که جنگ جهانی دوم تمام شد تا 1979 که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید در این بازه زمانی دو بلوک شرق و غرب وجود داشت. خیزش ایرانیان که ریشه اش دینی بود، یک انقلاب صرفا اجتماعی – سیاسی نبود. که اگر این چنین بود ما هم به سرنوشت دیگر انقلاب ها دچار می شدیم و بعد از مدتی شاهد استحاله و سپس فروکش موج ایجاد شده می بودیم. پس یک اندیشه و گفتمان تازه ای  برای جهان تعریف شده که همچنان هم ادامه دارد. اما بحث دیگر، هنر و ادبیات انقلاب است. مشکلی که برای جامعه هنری و ادبی ایجاد شد این بود که با فاصله کمی از انقلاب، جنگ را به ما تحمیل کردند. هنوز هنر و ادبیات انقلاب قوام نیافته و آثار درجه یک با قابلیت های جهانی کار نشده بود که فضای دیگری را برای ما رقم زدند و ما را وارد عرصه جنگ 8 ساله کردند و همین باعث شد هنر انقلاب اسلامی استحکام لازم را پیدا نکند.

صدای مردم : اتفاقاً به نظر می رسد با توجه به اینکه امام ( ره ) فرمودند : «جبهه عرصه خودسازی و انسان سازی است» دفاع مقدس فرصت مناسبی برای تثبیت ارزش ها بود. آنچه که در خود انقلاب عرصه ظهور پیدا نکرده بود، دفاع مقدس زمینه ای را بوجود آورد که ارزش های انقلاب در وجود یک عده ای تجلی پیدا کند و بسیاری از مفاهیم را از آن حالت انتزاعی خارج کرده و همچنین به نسل های بعد الگو معرفی کند.

بله دفاع مقدس فرصت مناسبی بود. بخشی از انقلاب اسلامی فرهنگ ایثار و شهادت بود که در جنگ هم بیشتر فضای ایثار و دفاع از کیان و مفاهیم دینی مان را داشتیم ولی همه فرهنگ این نیست. این یک جاهایی هم پوشانی دارد و در مواردی هم قدری افتراق. در فرهنگ انقلاب یک نگاه جهانی وجود دارد. بحث جهانیِ انقلاب که در ابتدای پیروزی، یک اصطلاحی برای آن ایجاد شده بود به عنوان صدور انقلاب مغفول ماند و دفاع مقدس، دفاع بود. فضایی نبود که بتوانیم حرکت برون مرزی فرهنگی داشته باشیم؛ مثلاً اندیشه های امام و شهید مطهری و آنچه که بن مایه انقلاب بود فضای جهانی شدن پیدا نکرد. جنگ باعث شد ما نتوانیم تئوری های انقلاب را به هنرتبدیل کنیم و در قالب آثار هنری به افراد عادی انتقال بدهیم و همین موجب شد بسیاری از افراد در داخل و خارج کشور نسبت به ما دچار سوء تفاهم بشوند که این سوء تفاهم همچنان هم وجود دارد. چون تئوری ها در ارتباط با افراد خاص جامعه است ولی اگر شما بخواهید این را به سطح جامعه گسترش بدهید باید از هنر استفاده کنید. هنرمند متعهد باید محتواهای تولید شده را به اثر هنری تبدیل کند که متأسفانه این اتفاق برای انقلاب اسلامی نیفتاده و به همین دلیل انقلاب و چرایی آن برای نسل امروز بسیار مبهم است.

صدای مردم: هنر و ادبیات انقلابی در سطح منطقه و بین الملل چه جایگاهی دارد و می تواند داشته باشد؟

 بحث هنر و ادبیات انقلاب، به نظر من آن طور که باید حقش ادا نشده، که بخشی از این به هنرمندان متعهد برمی گردد که ذهنشان بیشتر درگیر دفاع مقدس و بیداری اسلامی است که البته این هم لازم است اما حق اصلی که حق ریشه ای تری دارد به اسمِ انقلاب اسلامی است که اینجا نادیده گرفته شده است. دیگر اینکه نهادهای دولتی مرتبط با انقلاب نداریم. مثلاً ما بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس، کنگره سرداران شهید ، بسیج هنرمندان و . . داریم اما برای هنر و ادبیات انقلاب کدام نهاد دولتی را داریم؟ مثلا بنیاد ادبیات داستانی انقلاب اسلامی نداریم! ضمن اینکه با چرخه معیوبی روبرو هستیم و ادبیات انقلاب از سه جبهه لطمه می خورد؛ 1) تولید ؛ که هنرمند و نویسنده وارد نمی شود و البته خوب هم حمایت نمی شود 2) عرضه و نشر؛  که آثار تولید شده به خوبی انتشار پیدا نمی کند 3) عرصه تئوری پردازی و نظریه پردازی؛ ما نظریه نداریم. مثلاً نظریه ادبیات داستانی انقلاب اسلامی کجاست؟

 این چرخه تعریف نشده و بعد از 40 سال همه دارند جزیره ای کار می کنند! با افسوس می گویم که ادبیات انقلاب ما در سطح منطقه و جهان می تواند جایگاه بسیار خوبی داشته باشد اما چون چرخه ای تعریف نکردیم که وقتی تولیدی انجام گرفت به خوبی عرضه شود و برای عرضه لازم است ترجمه شود و سپس به رایزنی فرهنگی برود، تا به حال در عرصه بین الملل موفق نبوده ایم. دولت ها چقدر روی بازاریابی فرهنگی انقلاب اسلامی کار کرده اند؟ چرا رصد فرهنگی صورت نمی گیرد؟ چرا هنرمندان متعهد شناسایی و به کشورهای دیگر معرفی نمی شوند؟ در فوتبالمان، فوتبالیست های ایرانی الاصل که در کشورهای دیگر کار می کنند شناسایی و به تیم ملی معرفی می شوند اما آیا واقعاً هیچ هنرمند ایرانی و یا حتی غیر ایرانی علاقه مند به انقلاب اسلامی وجود ندارد؟!  چرا رصد و شناسایی نمی شوند؟ چرا به ایران دعوت نمی شوند؟ همانگونه که الان در کشورهای مختلف پایگاه خبری داریم، وزارت ارشاد در هر منطقه جهان باید یک مرکز شناسایی هنرمندان علاقه مند به انقلاب داشته باشد تا هنرمندان انقلابی نفوذ و محلی برای رفت و آمد داشته باشند. چرا همراه نویسندگانمان یک مترجم نیست که برای برگزاری کارگاه آموزشی و فرهنگ سازی به کشورهای دیگر بروند؟ ما دیپلماسی فرهنگی نداریم. چرا به هنرمندان متعهد کرسی نمی دهند؟! دانشگاه راه خودش را می رود و هنرمندان هم راه خودشان را! فضای آکادمیک ما از فضای تجربی و تولید جداست به همین دلیل نه هنر و ادبیات مان رشد می کند و نه دانشگاه .

صدای مردم : حلقه گم شده ایجاد کننده پیوند میان محیط دانشگاهی و هنرمندان چیست ؟

ما باید یک عقلانیت فرهنگی داشته باشیم. اگر زیر ساخت جامعه و انقلاب ما فرهنگی است ارتباط هنرمند و دانشگاه می تواند مبتنی بر فرهنگ باشد و فرهنگ انقلاب اسلامی در همه ابعادش مورد توجه قرار گیرد. در حالیکه رهبر معظم انقلاب به جوانان اروپایی نامه می نویسند بنیاد حفظ آثار و جشنواره پایداری داستان بنده را به دلیل اینکه در مورد سوریه است و ارتباطی به دفاع مقدس ندارد رد می کند! مدیران ما استراتژی فرهنگی ندارند . 

صدای مردم : شما وضعیت حمایت از هنرمندان انقلابی توسط نهادهای متولی را امروز چگونه ارزیابی می کنید؟

الان سه جریان وجود دارد: 1)جریان هنرمندان 2)جریان دولت 3) جریان های خود جوشی که ایجاد شده مثل حسینیه انقلاب یا پایگاه هنر. اما این جریان سوم ضعیف است که باید مورد حمایت قرار بگیرد. حرف بنده این است که دولت اگر از هنرمندان متعهد حمایتی ندارد حداقل راه را سد نکند! هنرمند هم انسان است خسته و دل زده می شود و ممکن است در اثر گونه ای از برخوردها دلزده شده، علاقه ای به انقلاب نشان ندهد و به موضوعات دیگری روی بیاورد.

! رمان بنده 4 سال در حوزه هنری شیراز ماند و کار نشد. کار هنری یک کار تیمی است، کار فردی نیست. من هنرمند وظیفه ام را انجام دادم اما آیا بقیه هم وظیفه شان را در عرصه فرهنگ انقلاب اسلامی انجام داده اند؟! متاسفانه فضای فرهنگی انقلاب به دست عده ای افتاده که فرهنگ انقلاب اسلامی را بخش نامه ای کردند. هر کشور ایدئولوگ اگر ایدئولوژی اش را بخش نامه ای کند آن ایدئولوژی آرام آرام از درون ضعیف می شود چون افراد یاد می گیرند تظاهر کنند نه اینکه واقعاً یک شخصیت اعتقادی باشند که متأسفانه می بینیم الان ارزش ها در سطح کلان جامعه هم تغییر کرده است. هنرمند همیشه در فضایی بوده که می توانسته صدمه ببیند و میزان آسیب دیدگی اش زیاد است چون اولاً آرمان گراست و دوم اینکه خودش را نمی خواهد بفروشد. یک بخش اکثریتی از هنرمندان که از ابتدا همراه انقلاب نبودند اما همان اقلیت چقدر مورد حمایت و توجه مسئولین قرار گرفته اند؟ به سربازان فرهنگی چقدر امکانات داده شده؟ انقلاب اسلامی فقط برای ایران نبود بلکه برای کل جهان بود و امانتی است دست ما که باید پاسخگو باشیم که بنده خیلی از مسئولین و مدیران را امانت دار خوبی نمی بینم .

صدای مردم : ممنون از وقتی که در اختیار ما گذاشتید .